Use LEFT and RIGHT arrow keys to navigate between flashcards;
Use UP and DOWN arrow keys to flip the card;
H to show hint;
A reads text to speech;
48 Cards in this Set
- Front
- Back
Stjórnskipun ríkis |
Með stjórnskipun ríkis er átt við grundvallar-reglur um stjórn ríkis og skipulag þess og þá sérstaklega hverjir fari með æðsta vald í málefnum ríkisins, hvernig þeir öðlast vald sitt, hver sé réttarstaða þeirra, hvernig þátttöku þeirra í meðferð ríkisvaldsins sé háttað, með hvaða hætti ríkisvaldið er skipulagsbundið, hvaða hömlur eru settar ríkisvaldinu og hver afstaða ríkisvaldsins sé gagnvart þjóðfélagsþegnunum. |
|
Ríkisvaldið |
Tilteknir einstaklingar verða að vera í fyrirsvari fyrir ríkið , fara með vald þess, ráðstafa réttindum ríkisins, skuldbinda það o.s.frv. |
|
Saga stjórnarskrárinnar |
1874 - fyrsta stjórnarskrá, með henni fékk Alþingi ásamt Danakonungi löggjafarvald í svokölluðum sérmálum landsins. 1920 - eftir að Ísland varð fullvalda, byggðist að mestu leyti á fyrri stjórnarskrá. 1944 - tók í gildi sú stjórnarskrá sem að við notum enn í dag. (Lýðveldisstjórnarskráin) |
|
Þrískipting ríkisvalds |
Tilgangur með þessari valdaskiptingur er sá að dreifa valdi. |
|
Þingræði |
Þeir einir geti setið í ríkisstjórn setið í ríkisstjórn sem meiri hluti Alþingis styður eða a.m.k. þolir í embætti. |
|
Þingræðisreglan |
Veldur því að æðstu handhafar framkvæmdavaldsins, ráðherrarnir, verða að njóta stuðnings löggjafans til að geta setið í embætti. |
|
Umboðsvald |
Umboðsvald merkir að hafa með höndum framkvæmdarvald t.d. lögreglustjórn, innheimtu opinberra gjalda o.s.frv. Með þeim lögum er dómsvald og framkvæmdarvaldið að fullu aðskilið. |
|
Forseti Íslands |
Forseti Íslands er þjóðhöfðingi íslenska ríkisins, þjóðkjörinn 4 ár í senn. 35 ára og eldri. |
|
Löggjafarvald |
Löggjafarvald er hjá Alþingi og forseta í sameiningu, hlutverk hans er að setja almennar réttarreglur, lögin, og leggja þar með grundvöllinn að starfi framkvæmdavaldsins og dómstóla. |
|
Alþingi |
Alþingi starfar í einni málstofu og á Alþingi eiga sæti 63 þjóðkjörnir þingmenn. |
|
Kosningaréttur |
Kosningaréttur fellur niður ef að Íslendingur gerist ríkisborgari í öðru ríki, en þeir sem gerast íslenskir ríkisborgarar öðlast kosningarétt. |
|
Landinu er í skipt í 6 kjördæmi |
Norðvesturkjördæmi Norðausturkjördæmi Suðurkjördæmi Suðvesturkjödræmi Reykjavíkurkjördæmi suður Reykjavíkurkjördæmi norður |
|
Kjörgengir til kosninga til Alþingis |
Kjörgengir til kosninga til Alþingis er hver sá íslenskur ríkisborgari sem kosningarétt á til þeirra og hefur óflekkað mannorð. |
|
Trúfrelsi |
Trúfrelsi: Allir eiga rétt á því að stofna trúfélög og iðka trú í samræmi við sannfæringu sína. Einu takmarkanir eru þær að ekki má kenna eða fremja hluti sem eru gagnstæðir góðu siðferði og allsherjarreglu. |
|
Jafnrétti |
Í stjórnarskránni kemur fram að konur og karlar skuli njóta jafnréttis í hvívetna og allir séu jafnir gagnvart lögum án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis eða stöðu að öðru leyti. |
|
Persónufrelsi |
Persónufrelsi: Engan má svipta frelsi nema með heimild samkvæmt lögum. |
|
Gæsluvarðhald |
Gæsluvarðhaldi má aðeins beita fyrir sök sem þyngri refsing liggur við en fésekt eða varðhald. Maður skal aldrei sæta gæsluvarðhald lengur en nauðsyn krefur. |
|
Bann við ómannúðlegri meðferð |
Pyndingar og önnur ómannleg eða vanvirðandi meðferð eða refsing er óheimil. Ekki má skylda menn til nauðungarvinnu. |
|
Afturvirkni refsilaga |
Bannað er að hafa refsiákvæði afturvirk, það þýðir að ekki má refsa fyrir glæp nema hann hafi verið refsiverður á þeim tíma sem hann var framinn. |
|
Réttlát málsmeðferð fyrir dómi |
Allir eiga rétt á að fá úrlausn um réttindi sín og skyldur, eða um ákæru á hendur sér um refsiverða háttsemi með réttlátri málsmeðferð innan hæfilegs tíma fyrir óháðum og óhlutdrægum dómstóli. Hver sá sem borinn er sökum um refsiverða háttsemi skal talinn saklaus þar til sekt hans hefur verið sönnuð. |
|
Friðhelgi einkalífs |
Allir hljóta friðhelgi einkalífs, heimilis og fjölskyldu. Ekki má gera líkamsrannsókn eða leit á manni, leita í húsakynnum hans eða munum nema samkvæmt dómsúrskurði eða með sérstakri lagaheimild |
|
Sjálfstæði sveitafélaga |
Sjálfstæði sveitafélaga: Sveitafélög skulu ráða sjálf málefnum sínum eftir því sem lög ákveða. Tekjustofnar sveitafélaga skulu ákveðnir með lögum, svo og réttur þeirra til að ákveða hvort og hvernig þeir eru nýttir. |
|
Framkvæmdarvald |
Framkvæmdarvald táknar fyrst og fremstvald til að halda uppi lögum og allsherjarreglu og umboð til að vera í fyrirsvari fyrir ríkið bæði inn á við og út á við. |
|
Ráðuneyti |
Sérhvert ráðuneyti tekur til landsins alls og hefur á hendi yfirstjórn og gæslu þeirra stjórnsýslu-greina sem undir það heyra. |
|
Sveitastjórnir |
Sveitastjórnir: Alþingi kveður á um skipun sveitastjórnarmála. Samkvæmt sveitastjórnarlögum eru sveitafélögin lögaðilar og lágmarksíbúatala sveitafélags er 50 íbúar. |
|
Stjórnsýslulög |
Mjög mikilvægt er að meðferð mála og erindi hjá stjórnvöldum séu vönduð og réttlát. (Réttaröryggi) Til að tryggja þetta ^ voru gerð stjórnsýlulög. |
|
Helstu grundvallarreglur stjórnsýslulaga |
Hæfi stjórnvalda Leiðbeiningarskylda Málshraði Rannsóknarregla Jafnræðisreglan Meðalhófsreglan Upplýsinga- og andmælaréttur Rökstuðningur stjórnvaldsákvörðunar Afturköllun ákvörðunar Stjórnsýslukæra Upplýsingaskylda framkvæmdavaldsins Sýslumenn Umboðsmaður Alþingis Kvörtun Ríkisendurskoðun Stjórnsýsluendurskoðun Umhverfismál |
|
Hæfi stjórnvalda |
Annars vegar hvað varðar menntun og hins vegar tengsl við aðila. |
|
Leiðbeiningarskylda |
Stjórnvaldi sem hefur mál til meðferðar er skylt að veita astoð og leiðbeiningar um þau mál sem heyra undir starfssvið þess. |
|
Málshraði |
Reynt að fara hratt að hverju máli. |
|
Rannsóknarregla |
Stjórnvöldum er ætlað að sjá til þess að mál sé nægjanlega vel upplýst áður en ákvörðun er tekin. |
|
Jafnræðisreglan |
Það er grunvallarregla í stjórnsýslunni að gætt sé samræmis og jafnræðis. Mál sem eru sambærileg fá svipaða úrlausn. |
|
Meðalhófsreglan |
Hún á við þegar stjórnvöld þurfa að taka íþyngjandi ákvörðun. |
|
Upplýsinga- og andmælaréttur |
Áður en að ákvörðun um mál er tekin skal aðili gefinn kostur á að tjá sig um málið og gæta þannig hagsmuna sinna við málsmeðferðina. |
|
Tilfinningaskylda |
Með tilfinningaskyldu um meðferð máls er átt við að stjórnvaldi beri að tilkynna aðila um að mál hans sé til meðferðar. Felur í sér 3 grundvallar-atriði: - Rétt aðila til að kynna sér gögn máls - Rétt aðila að tjá sig um mál |
|
Birtingarreglan |
Þegar stjórnvald hefur tekið ákvörðun í máli skal það tilkynna aðila máls um niðurstöðuna og verður hún þá bindandi fyrir aðila. Það er forsenda fyrir að aðilar geti farið eftir ákvörðuninni að hún sé kynnt þeim. |
|
Rökstuðningur stjórnvaldsákvörðunar |
Aðilar geta farið fram á að stjórnvöld rökstyðji niðurstöðu sína og ef um er að ræða kærumál er stjórnvaldi skylt að rökstyðja niðurstöðu sína. |
|
Afturköllun ákvörðunar |
Stjörnvöld mega breyta ákvörðun sinni þangað til hún hefur verið tilkynnt til aðila máls, eftir þann tíma er aðeins heimilt að breyta augljósum villum í niðurstöðunni og skulu slíka breytingar tilkynntar tafarlaust. Heimilt er að endurupptaka mál allt að einu ári eftir dóm ef ákvörðun stjórnvalds er byggð á röngum forsendum. |
|
Stjórnsýslukæra |
Sætti aðili málsins sig ekki við stjórnvaldsákvörðun má kæra hana æðra stjórnvalds og fá hana fellda úr gildi. Almennur frestur til kæru eru 3 mánuðir frá því að ákvörðun var tilkynnt. |
|
Upplýsingalögin |
Upplýsingalögin taka til stjórnsýslu ríkis og sveitafélaga og hafa að geyma reglur um almennan aðgang fólks að upplýsingum hjá stjórnvöldum. Lögin gera ráð fyrir að stjórnvöldum sé skylt að skrá mál á kerfisbundinn hátt og varðveita málsgögn þannig að þau séu aðgengileg. (gagnsæi) |
|
Gögn undanþegin upplýsingaskyldu |
Gögn undanþegin upplýsingaskyldu eru til dæmis fundargerðir ríkisráðs, minnisgreinar af ráðherrafundum, og skjöl sem tekin hafa verið saman fyrir slíka fundi. Bréfaskipti stjórnvalda og fleira |
|
Sýslumenn |
Sýslumenn fara hver í sínu umdæmi með stjórnsýslu ríkisins eftir því sem lög og reglugerðir mæla fyrir um. Veigamikil verkefni sýslumanna falla utan stjórnsýslulaganna en það eru þinglýsingar, aðfarargerðir nauðungarsala, skipti dánarbúa, kyrrsetning og lögbann. |
|
Lögbókandagerðir (undirflokkur sýslumanna) |
Lögbókandagerðir eru opinber staðfesting á því að efni tiltekins skjals kveður á um t.d. erfðaskrá eða skuldabréf. (vitni) |
|
Umboðsmaður Alþingis |
Þeir sem telja brotið á sér í stjórnsýslunni eiga rétt til þess að skjóta máli sínu til umboðsmanns Alþingis en hann hefur það hlutverk í umboði Alþingis að hafa eftirlit með stjórnsýslu ríkis og sveitafélaga í þeim tilgangi að tryggja rétt borgaranna gagnvart stjórnvöldum landsins |
|
Kvörtun |
Sá sem vill kvarta til umboðsmann Alþingis verður að skila skriflegri kvörtun ásamt sönnunargögnum í málinu. 1 ár. |
|
Ríkisendurskoðun |
Meginhlutverk ríkisendurskoðunnar er að annast endurskoðun hjá ríkisstofunum og þeim aðilum öðrum sem hafa með höndum rekstur eða fjárvörslu á vegum ríkisins og hafa eftirlit með framkvæmd fjárlaga. |
|
Stjórnsýsluendurskoðun |
Ríkisendurskoðun getur framkvæmt stjórnsýsluendurskoðun hjá ríkisaðilum. Í slíkri endurskoðun felst að könnuð sé meðferð og nýting á ríkisfé. Hvatning til aukinnar hagsýnis. |
|
Umhverfismál |
Umhverfismálastofnun hefur það hlutverk að kanna hvernig íslenska ríkið framfylgir áætlunum, lagafyrirmælum og skuldbindingum á sviði umhverfismála. |